Πέμπτη 2 Σεπτεμβρίου 2010

ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΗ "ΜΥΖΗΘΡΑ, ΖΥΜΗΘΡΑ":



***
ΕΓΡΑΨΕ Ο ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
("ΕΠΤΑ (7)"), 05-09-2010, σελ. 26


***

ΕΓΡΑΨΕ Η ΤΙΤΙΚΑ ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 07-11-2010
Η πραγματικότητα στάζει μυθοπλασία
Μια ιστορία σεβασμού στο παρελθόν
Της Τιτίκας Δημητρούλια
Παναγιώτης Kουσαθανάς
μυζήθρα, ζυμήθρα.
Ένα αληθινό παραμύθι
ζωγραφική: Φωτεινή Στεφανίδη
εκδ. Κ.Δ.Ε.Π.Α. Μυκόνου
εκδ. Στεφανίδη

Τα μαγικά παραμύθια της λαϊκής παράδοσης έχουν νεράιδες και μάγισσες, πανέμορφες βασιλοπούλες και γενναία βασιλόπουλα. Έχουν πολλές και διαφορετικές εκδοχές σε ολόκληρο τον κόσμο, εκφράζοντας τα universalia του οικουμενικού συλλογικού φαντασιακού και δίνοντας με το υπερφυσικό και το παράδοξο διέξοδο σε πραγματικές αγωνίες. Υπάρχουν όμως και τα άλλα παραμύθια, που γεννήθηκαν όταν η λογιοσύνη και η λογοτεχνία επανέκαμψαν στο λαϊκό, με τον ρομαντισμό, τα παραμύθια των επώνυμων δημιουργών που αρδεύτηκαν από το δημώδες, το φολκλόρ. Όλα αυτά τα παραμύθια, λαϊκά και λόγια, συγκροτούν έναν συνεκτικό ιστό των κοινωνιών που δεν σταματά να παράγει τη δική του κουλτούρα, εκτός και σε αντίθεση με την κυρίαρχη.
Αυτό ακριβώς αποδεικνύει και το παραμύθι του Παναγιώτη Κουσαθανά, ένα μυκονιάτικο παραμύθι, γραμμένο σε γλώσσα έντονα ιδιωματική σε μια εποχή όπου ο κανόνας είναι η γλωσσική ομογενοποίηση και με θέμα μάλλον αντιποιητικό, τη μυζήθρα/ζυμήθρα, την ιδιαίτερη δηλαδή μυκονιάτικη κοπανιστή. Αποδεικνύει ότι η πραγματικότητα σταλάζει μυθοπλασία, όπως λέει ο Μισέλ ντε Σερτώ, διαβρώνοντας τις καθεστηκυίες τάξεις, όπως ο προφορικός λόγος συνεχίζει να διαβρώνει, με κάθε τρόπο, την τάξη του γραπτού, καθώς η ομιλία είναι και θα είναι συγκροτητικό στοιχείο της σχέσης με τον Άλλον.
Ο Κουσαθανάς αρχίζει τη διήγησή του, γραμμένη αρχικά από χέρι παιδικό σε ένα κιτρινισμένο, μισοσβησμένο φύλλο χαρτί, για το πώς η χρυσοχέρα λαλά του, η γιαγιά του δηλαδή, έφτιαχνε τη μυζήθρα. Η παρουσίαση μάλιστα της διαδικασίας είναι τόσο αναλυτική και σαφής που βάζει ιδέες στον αναγνώστη. Αλλά αμέσως συνειδητοποιεί ότι υπάρχει ένα αξεπέραστο πρόβλημα: η παρασκευή της μυζήθρας είναι πλέον εξαιρετική πρακτική και όχι τρέχουσα, καθημερινή, ως κομμάτι μιας άλλης κοινωνίας, σε μια άλλη εποχή. Οι πρώτες ύλες, οι πρακτικές της διατροφής αλλά και όλες οι κοινωνικές πρακτικές έχουν διαφοροποιηθεί πλήρως και αυτό το οργανικό κομμάτι κάποτε της μυκονιάτικης αγροτικής οικιακής οικονομίας έχει εκλείψει προ πολλού - μαζί με τόσα άλλα σε τόσες περιοχές του κόσμου. Ο Κουσαθανάς περνάει λοιπόν από τη μυζήθρα στην καθημερινότητα μιας ολόκληρης κοινότητας στο παρελθόν, με τους μπαξέδες και τα ασπάλαθρα, τα δέντρα και τα ζωντανά, την ιδιαίτερη σχέση με τη γη και με τη ζωή, όπως και με το θάνατο. Αυτή την άλλη καθημερινότητα υπογραμμίζει ο επίσης υποβαθμισμένος σήμερα διαλεκτικός λόγος, αρθρωμένος από μια φωνή παιδική, που γράφει το παραμύθι που θα ήθελε να ακούσει.
Τρυφερή ανάμνηση
Κλείνοντας ωστόσο το μικρό, όμορφο αυτό βιβλίο, έχει διαβάσει τελικά κανείς άλλο ένα ποιητικό, μαγικό παραμύθι: η βασιλοπούλα του παραμυθιού είναι η αγαπημένη λαλά του αφηγητή, με την ψυχική γενναιοδωρία και το δέσιμό της με όλα τα ζωντανά του κόσμου, με την ολιγάρκεια και την έφεσή της στη σιωπή, με το μαγικό τραγούδι της που μόνο με των Σειρήνων παραβγαίνει, με την ευαισθησία και την καλοσύνη του ανθρώπου που πατάει γερά στη γη και την ίδια στιγμή δεν σταματά να πετά στα σύννεφα. Μια τρυφερή ανάμνηση, μια ιστορία για το σεβασμό στο παρελθόν, όχι ως -ανέφικτη- οπισθοδρόμηση, αλλά ως γνώση που διασφαλίζει το μέλλον.

. end-tag