ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΟΥΣΑΘΑΝΑ
ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
και τέσσερεις αναπλάσεις
With an English translation
of the poem The-Will-o’-the-wisp
by David Connolly
Εκδόσεις Ίνδικτος, Αθήνα 2011
σσ. 312, € 33,00
Ο τόμος εκτός από την πρωτότυπη ποίηση των πέντε συλλογών του Παναγιώτη Κουσαθανά, την οποία επιμελείται φιλολογικά ο ίδιος, εμπεριέχει τέσσερεις «αναπλάσεις» σημαντικών ποιημάτων αγγλόφωνων ποιητών («αναπλάσεις» ονομάζει ο ποιητής τις μεταφράσεις για λόγους που εξηγεί στις σημειώσεις του βιβλίου), ευρετήριο τίτλων και ευρετήριο πρώτων στίχων. Τέλος, η τελευταία συλλογή του ποιητή τυπώνεται στη δίγλωσση εκδοχή της (Ελληνικά & Αγγλικά) μεταφρασμένη από τον σπουδαίο μεταφραστή και καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης David Connolly, γνωστό και από άλλες έξοχες μεταφράσεις του της ελληνικής λογοτεχνίας (Καρκαβίτσας, Βρεττάκος, Ελύτης, Δημουλά, Εγγονόπουλος κ.ά.).
Ο τόμος κοστίζει 33,00 € και πωλείται στα κεντρικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας, στις Εκδόσεις Ίνδικτος (Καλλιδρομίου 64, τηλ. 210-8838007), και στη Μύκονο στα εξής σημεία: 1. Βιβλιοθήκη Παναγιώτη Κουσαθανά – Δημοτική Στέγη Μελέτης Πολιτισμού & Παράδοσης (Δευτέρα/Τετάρτη/Παρασκευή 5.30΄ έως 9.30΄ μ.μ. & Τρίτη/Πέμπτη 10.00΄ π.μ. έως 2.00΄ μ.μ., Τηλ. 22890-22646), και 2. Παντοπωλείο Βιολογικών Προϊόντων Ηλία Αθυμαρίτη, Δρόμος προς Αεροδρόμιο (22890-22078).
Καλό ταξίδι στο βιβλίο και σ' όσους ταξιδέψουν μ' αυτό!
Για την ποίηση του Παναγιώτη Κουσαθανά έγραψαν:
Η ΖΩΗ ΚΑΡΕΛΛΗ για τη συλλογή Συρραφή ονείρων (περιοδ. Ευθύνη, τχ. 112/1981):
«Έντονη αίσθηση και αγάπη του φυσικού κόσμου και της εμορφιάς των μύθων δίνει στον Παναγιώτη Κουσαθανά την ικανότητα να δημιουργήσει ωραίες συνδέσεις και ανταποκρίσεις. Τα ποιήματά του δεν αφήνουν γωνιά που να μην υμνήσουν το καθετί ερωτικά και πρόσχαρα, ακόμα κι όταν μιλεί λυπημένα. Γοητευτική και πλούσια η ποίησή του, πραγματικά–θα μπορούσε να μεταχειριστεί κανείς αυτή τη λέξη– μας οδηγεί σ’ έναν κόσμο ονείρου.»Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΖΙΩΤΗΣ για τη συλλογή Το μενεξεδί της Ποιήσεως (περιοδ. Αιγαιοπελαγίτικα Θέματα, τχ. 26/1992):
«…Επιγραμματική μορφική λιτότητα…»
ΒΡΑΔΙΑ ΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΟ ΓΡΥΠΑΡΕΙΟ
(Σάββατο, 10 Σεπτεμβρίου 2011)
–Ωρα 8.30΄–
- ΠΡΟΛΟΓΙΣΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ κ. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΖΟΥΓΑΝΕΛΗ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΤΙΤΙΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ
- ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΜΥΚΟΝΟΥ κ. ΘΑΝΑΣΗ ΚΟΥΣΑΘΑΝΑ-ΜΕΓΑ ΚΑΙ ΑΠΟΝΟΜΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΥ ΜΕΤΑΛΛΙΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΜΥΚΟΝΟΥ ΣΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΟΥΣΑΘΑΝΑ
- ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ κ. ΠΑΝΑΓ. ΚΟΥΣΑΘΑΝΑ
- ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ Ο ΑΝΤΙΧΝΟΥΜΕΝΟΣ ΜΕ ΕΝΔΙΑΜΕΣΩΣ ΕΞΙ ΣΥΝΟΛΙΚΑ (6) ΜΟΥΣΙΚΑ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑΤΑ ΜΕ ΜΟΥΣΙΚΑ ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΘΑ ΤΑ ΕΡΜΗΝΕΥΣΟΥΝ ΟΙ κ. ΜΑΡΙΑ ΕΙΡΗΝΑΙΟΥ, ΠΙΑΝΟ, ΚΑΙ ΒΑΝΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΒΙΟΛΟΝΤΣΈΛΟ
Παναγιώτης Κουσαθανάς
ΠΡΟΛΟΓΙΣΜΑ
Καλησπέρα και καλώς ορίσατε στην αποψινή μουσικοποιητική αποσπερίδα, προάγγελο των γνωστών πια αποσπερίδων μας, που σύντομα θα ακολουθήσουν στις 6 Νοεμβρίου για πέμπτη συνεχή περίοδο στη Δημοτική Στέγη Μελέτης Πολιτισμού & Παράδοσης. Ήδη το πρόγραμμά τους έχει αναρτηθεί στον πίνακα ανακοινώσεων της Βιβλιοθήκης Παναγιώτη Κουσαθανά και τον Οκτώβρη θα αποσταλεί προς ενημέρωση και υπενθύμιση σε όσους μας έχουν δώσει ηλεκτρονική διεύθυνση.
Απόψε, οι δυο αδελφές τέχνες, Μουσική και Ποίηση, χέρι χέρι, συμπληρώνοντας η μια την άλλη, θα προσπαθήσουν να σας κάνουν να ζήσετε μια γεμάτη, ελπίζω, βραδιά. Προτίμησα αντί να κατακερματίσω τα ποιήματα διαβάζοντάς σας επιλεκτικά αποσπάσματά τους, να σας αναγνώσω μια ποιητική ενότητα, τον Αντιχνούμενο (1990-1994) κάνοντας σε καθένα από τα τρία μέρη του ποιήματος από δύο μικρά διαλείμματα για μουσική, ερμηνευμένη από δυο διακεκριμένες ερμηνεύτριες: στο πιάνο την κ. Μαρία Ειρηναίου, που διδάσκει μουσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και τον Πειραϊκό Σύνδεσμο, και στο βιολοντσέλο την κ. Βάνια Παπαδημητρίου, μέλος της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Είμαι βέβαιος ότι η εμπνευσμένη συμμετοχή τους θα συντελέσει τα μέγιστα στην επιτυχία της αποσπερίδας μας.
Μια αναγκαία διευκρίνηση για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με το γλωσσικό ιδίωμα του νησιού μας: ο «αντιχνούμενος» είναι μια πανέμορφη ιδιωματική λέξη, που χρησιμοποιείται και σήμερα. Είναι φτειαγμένη από δυο αρχαίες λέξεις, που χρησιμοποιούνται με την ίδια σημασία και τώρα: «αντί» και «ίχνος». Χαρακτηρίζει κάποιον που νυχοπατεί αθόρυβα κι έρχεται αλαφροπάτητος χωρίς να γίνεται αντιληπτός, χωρίς ν’ αφήνει ίχνη. Στον τόπο μας είναι συχνή η φράση: «’Πας πρόλαβα, καλέ, να τόνε διω! Ήρθενε κι ήφυένε σαν αντιχνούμενος!» Τώρα, ποιος είναι αυτός ο πανταχού παρών, αλλά σπάνια αντιληπτός Αντιχνούμενος για τον οποίο μιλώ στο ομώνυμο ποίημα, εξαρτάται από σας να το νιώσετε… Όμως για να μην αναρωτιέστε ποιο μουσικό κομμάτι ακούτε στα μουσικά διαλείμματα, σας ενημερώνω ότι οι συνθέσεις για βιολοντσέλο και πιάνο που θα παιχτούν είναι κατά σειράν οι εξής:
1. Το πασίγνωστο, αλλά ποτέ βαρετό, Adagio του Ιταλού συνθέτη Tomaso Albinoni (1671-1750), που δεν το έγραψε ο συνθέτης έτσι που εμείς το ξέρομε να εκτελείται σήμερα – αυτό όμως είναι μια άλλη, μακριά ιστορία, όχι του παρόντος…
2. Το παραδοσιακό ισπανικό «Τραγούδι των πουλιών» σε μεταγραφή του μυθικού βιολοντσελίστα Pablo Casals (1876-1973) και δυο Valses Poeticos του επίσης Ισπανού Enrique Granados (1867-1916) σε μεταγραφή της Μαρίας Ειρηναίου.
3. Τρεις σύντομες, όλο ευγένεια συνθέσεις δύο Ελλήνων μουσουργών: Οι δύο πρώτες είναι του Ελευθέριου Παπασταύρου (1920-2008): το «Νανούρισμα» και η «Φλογέρα του Πάνα» από την Ελληνική Σουίτα του – αξίζει να προσέξετε στο τελευταίο πώς ο συνθέτης και η ερμηνεύτρια κ. Βάνια Παπαδημητρίου καταφέρνουν να κάνουν το βιολοντσέλο να ηχήσει σαν φλαουτίνο ή –κατά τα δικά μας– σαν «σουβριάλι»! Η τρίτη σύνθεση αυτού του διαλείμματος είναι το τραγούδι «Νοσταλγία» του Γεώργιου Αξιώτη (1875-1924), πατέρα της Μέλπως, που το όνομά του τιμά τη Δημοτική Μουσική Σχολή μας. Η μεταγραφή του έργου του Αξιώτη για πιάνο και βιολοντσέλο έχει γίνει από τον Ελευθέριο Παπασταύρου. Ο τελευταίος το είχε ερμηνεύσει μαζί με άλλα έργα του Αξιώτη, και με τη συνοδεία της συζύγου του στο πιάνο, σε μια συναυλία στον πρώην κινηματογράφο «Άρτεμις» πριν από πολλά χρόνια, όταν η Μύκονο δεν είχε ακόμη το όμορφο Γρυπάρειο, που μας φιλοξενεί απόψε, ούτε τα υπόλοιπα πολιτιστικά κέντρα που διαθέτει σήμερα. Ας ευχηθούμε μόνο αυτοί οι χώροι να μη μένουν παγερά και αδιάφορα αδειανοί κατά τις εκδηλώσεις, που με κόπο και έξοδα κάποιοι αφιερωμένοι άνθρωποι διοργανώνουν για όλους μας. Διότι μόνον έτσι θα δικαιωθεί ο σκοπός της ύπαρξής τους.
4. Την περίφημη Ελεγεία (Molto Adagio), Opus 24, του Γάλλου Gabriel Fauré (1845-1924).
5. Στο πέμπτο μουσικό διάλειμμα ξαναγυρίζομε και πάλι στον σεμνό Έλληνα μουσουργό Ελευθέριο Παπασταύρου, για να ακούσομε ακόμα δύο μέρη από την Ελληνική Σουίτα του: Το πρώτο είναι ο συντομότατος, αλλά δαιμονικά διονυσιακός «Βακχικός Χορός», και το δεύτερο το «Χωριάτικο πανηγύρι».
6. Το μουσικό «φινάλε» μας είναι το δεύτερο μέρος (Andante molto tranquillo) της μιας και μοναδικής σονάτας (1883) για βιολοντσέλο και πιάνο, opus 36, που συνέθεσε ο Νορβηγός συνθέτης Edvard Grieg (1843-1907).
Θέλω να σας ενημερώσω ότι σ’ αυτόν εδώ, τον ίδιο φιλόξενο χώρο του Γρυπάρειου, το επόμενο Σαββατοκύριακο, 17 και 18 Σεπτεμβρίου, ώρα 8.30΄ το βραδάκι και πάλι, διοργανώνεται από το δημοτικό ίδρυμα Βιβλιοθήκη Παναγιώτη Κουσαθανά – Δημοτική Στέγη Μελέτης Πολιτισμού & Παράδοσης μια πολύ σημαντικότερη από τη σημερινή για τον πολιτισμό και την ιστορία του νησιού μας εκδήλωση, μια διημερίδα αφιερωμένη στη μορφή της σπουδαίας Μυκονιάτισσας Μέλπως Αξιώτη. Το μεν Σάββατο, στις 8.30΄ μ.μ. ακριβώς, θα γίνουν ομιλίες-εισηγήσεις για το παγκόσμια αναγνωρισμένο έργο της από τις καταξιωμένες πανεπιστημιακές καθηγήτριες και συγγραφείς κυρίες Μαίρη Μικέ (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) και Μαρία Κακαβούλια (Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών), καθώς κι από την αφεντιά μου. Πριν από τις ομιλίες, από τις 7.00΄ μέχρι τις 8.00΄, θα προβληθεί για όποιον έχει τον χρόνο και δεν την έχει δει, η ταινία του Τάσου Ψαρρά «Μέλπω Αξιώτη» (2003) από τη σειρά εκπομπών της ΕΡΤ «Εποχές και συγγραφείς». Την Κυριακή, πάλι στις 8.30΄ το βραδάκι, θα έχομε την ευκαιρία να παρακολουθήσομε τη θεατρική παράσταση του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών «Μέλπω Αξιώτη – Η μεταμόρφωση της χρυσαλλίδας» σε σκηνοθεσία του Νίκου Χατζόπουλου με τη γνωστή ηθοποιό Σοφία Σεϊρλή στον ρόλο της Μέλπως.
Το διήμερο αυτό αφιέρωμα στη Μέλπω Αξιώτη προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για να εξοικειωθούμε με το λαμπρό έργο και τη βασανισμένη ζωή της σπουδαίας αυτής μορφής των ελληνικών γραμμάτων. Σας παρακαλώ από καρδιάς –αν μου επιτρέπετε, σας συμβουλεύω– να μη χάσετε αυτό το αφιέρωμα. Είναι ντροπή να μη γνωρίζομε το έργο της συμπατριώτισσάς μας, που έφερε τ’ απάνω κάτω στο λογοτεχνικό κατεστημένο της εποχής της. Ευχαριστώ από καρδιάς τους γαλαντόμους χορηγούς, που με τη γενναιοδωρία τους κάνουν πραγματικότητα αυτή τη διημερίδα για τη Μέλπω μας. Τα ονόματά τους θα τα ακούσετε την επόμενη εβδομάδα.
Παρακαλώ, η αποψινή «Βραδιά Ποίησης και Μουσικής», όπως και οι δυο της επόμενης εβδομάδας, να εκληφθούν έτσι ακριβώς που είναι: αντίσταση και αντίδοτο στην καταδυνάστευση μιας ορατής πλέον και από τους αόμματους, προϊούσης εκβαρβάρωσης και μιας ολοένα θρασύτερης χυδαιότητας τριγύρω και δίπλα μας – και δυστυχώς και μέσα μας. Όπως αποδείχνει η Ιστορία του ανθρώπου, ο Πολιτισμός, εννοώ ο Πολιτισμός με Π κεφαλαίο, ποτέ δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ζωτική αναγκαιότητα και επένδυση διότι άνευ αυτού ουδέν.
Ευχαριστώ τον Δήμαρχο του τόπου μου για την τιμή. Δεν πιστεύω, κ. Δήμαρχε, ότι στη ζωή μου έκανα τίποτε περισσότερο από αυτό που οφείλει ο καθείς να πράττει για τον τόπο και τους συμπολίτες του. Εγώ, ως συγγραφέας και εκπαιδευτικός, οι άλλοι από το δικό τους πόστο και μετερίζι ο καθένας – και ο νοών νοείτω. Επαναλαμβάνω αυτό που ανυπόκριτα πιστεύω: έχω πάρει από τον τόπο μου πολύ περισσότερα απ’ όσα έδωσα, είναι βέβαιο ότι στο τέλος θα μου μείνουν ανεξόφλητοι λογαριασμοί. Ευχαριστώ τη δραστήρια Κ.Δ.Ε.Π.Π.Α. Μυκόνου, τους παλιούς μαθητές και τωρινούς φίλους κ. Μίλτο Ατζαμόγλου, Πρόεδρό της, για την ολόψυχη προθυμία του, καθώς και την ακάματη και έμπειρη Διευθύντριά της κ. Κατερίνα Ζουγανέλη, τόσο για τη διοργάνωση της αποψινής εκδήλωσης όσο για και για το προλόγισμά της· ευχαριστώ το Γρυπάρειο και τον πάντοτε πρόθυμο κύριο Γιώργο Θεοδωρόπουλο για τη φιλοξενία τους. Επίσης, ευχαριστώ τις δυο χορηγούς της αποψινής εκδήλωσης, κυρίες Ελένη Μιχαήλ Κουσαθανά (Ξενοδοχείο «Μαρία-Έλενα» στη Ρόχαρη) και Ειρήνη Γιγίνη (Εστιατόριο «Ναυτίλος» στους «Α’οι-Σαράντες»). Η ευγενική και άμεση συμμετοχική αρωγή τους σε δύσκολους καιρούς σαν τους τωρινούς απαιτεί, βεβαίως, μιαν ξεχωριστή γενναιοδωρία. Εύχομαι σε όλους τους εμπλεκόμενους καλή δύναμη για πολλές εκδηλώσεις Πολιτισμού, που τις έχει ανάγκη ο τόπος περισσότερο από ποτέ.
Τέλος, ευχόμενος από καρδιάς να απολαύσετε τη μουσικοποιητική αποσπερίδα μας, ευχαριστώ όλους εσάς που τιμάτε με την παρουσία σας την αποψινή βραδιά και σας παρακαλώ θερμά: για τυχόν φωτογραφίες να μη χρησιμοποιήσομε το φλας· τα μικρά παιδιά να τα κρατήσομε υπό φύλαξη κοντά μας για να αποφύγομε τους θορύβους· να ρυθμίσομε τα κινητά τηλέφωνα στην επιλογή «αθόρυβο» ή καλύτερα να τα απενεργοποιήσομε, σεβόμενοι τη Μουσική και την Ποίηση –απαιτητικές και οξύθυμες Τέχνες και τις δυο– που θα τις υπηρετήσομε απόψε, ώστε με τη σειρά τους να μας το ανταποδώσουν. Με τη λαλέουσα Σϊωπή, γεννήτρα και σύμβουλο κάθε ευλογίας, τον Σεβασμό, την Αφοσίωση και το Δέος προς τις δυο αυτές σπουδαίες Τέχνες, θα κερδίσομε τη δίκαιη ανταμοιβή, δηλαδή την ψυχική πλήρωση από τη μαγεία τους. Μόνο η Τέχνη, η ανθρώπινη Μεγαθυμία-Καλοσύνη και η Φύση χαρίζουν αυτό το δώρο: Σήμερα το πρωί, καθώς πότιζα στη Λαγκάδα τις μελιτζάνες μου, ένα ζευγάρι λιμουδάκια ήρθαν να κάνουν το μπάνιο τους και να πιουν από το αυλάκι. Έτσι καθώς πλατσούριζαν χαριτωμένα και χαριεντίζονταν ευτυχισμένα μες στο νερό, μου φάνηκε πως δεν είχα ξαναντικρίσει πιο απροστάτευτα πλάσματα, αλλά και πιο λεύτερα, όμορφα, ανέγγιχτα και άσπιλα από ανθρώπινο χέρι! Αυτό ήταν πάνω από αρκετό για να έχω μιαν από τις πιο ευτυχισμένες μέρες μου…
Και μια τελευταία παράκληση τώρα: Για να μην ανακόπτεται κάθε λίγο και κατακερματίζεται η ροή της εκδήλωσης, παρακαλώ, ας… φυλάξομε συνολικά τα χειροκροτήματά μας για το τέλος. Θα μειδιάτε τώρα, υποθέτω. Σωστά εννοήσατε: πονηρά προσπαθώ να προκαταλάβω τη συμμετοχή και την επιδοκιμασία σας! Εύχομαι να γεμίσουν τω όντι οι ψυχές όλων μας ευφρόσυνη αγαλλίαση και ειρήνη από την αποψινή αποσπερίδα, και παρακαλώ τις μουσικούς μας κυρίες Μαρία Ειρηναίου και Βάνια Παπαδημητρίου να έλθουν στη σκηνή.
(Σάββατο, 10 Σεπτεμβρίου 2011)
Ο ΑΝΤΙΧΝΟΥΜΕΝΟΣ
(Ποιήματα και τέσσερεις αναπλάσεις, Ίνδικτος 2011, σσ. 180-254,
μόνο το ελληνικό, όχι την αγγλική μετάφραση)
1. σσ. 180, 182, 184, 186/188
1. Μουσικό διάλειμμα: T. Albinoni
2. σσ. 190, 192/194, 196/198, 200/202, 204
2. Μουσικό διάλειμμα: P. Casals / E. Granados
—————
Β΄ Τα ρήματα τα παραμιλητά
3. σσ. 208, 210, 212, 214
3. Μουσικό διάλειμμα: Ε. Παπασταύρου / Γ. Αξιώτης
4. σσ. 216/218/220/222, 224, 226
4. Μουσικό διάλειμμα: G. Fauré
—————
Γ΄ Η βροχή και το γαίμα
5. σσ. 230, 232/234/236, 238
5. Μουσικό διάλειμμα: Ε. Παπασταύρου
6. σσ. 240, 242/244, 246/248/250/252, 254
6. Μουσικό φινάλε: E. Grieg
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου